Bedrijven zoeken kansen in het buitenland bij beperking arbeidsmigratie

In Nederland is de discussie rondom arbeidsmigratie de laatste tijd flink opgelaaid. Het nieuwe kabinet-Schoof heeft in hun hoofdlijnenakkoord aangegeven dat er bewuster moet worden omgegaan met de instroom van arbeidsmigranten. Dit heeft directe gevolgen voor bedrijven die afhankelijk zijn van buitenlandse werknemers.

Leestijd: 6 minuten.

Uit onderzoek van de Nederlandse Innovatie Monitor 2024 van economenvakblad ESB in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam blijkt dat ongeveer de helft van de Nederlandse bedrijven minstens één buitenlandse werknemer in dienst heeft. Maar hoe zouden deze bedrijven omgaan met een mogelijke beperking van arbeidsmigratie?

Het onderzoek laat zien dat bedrijven zich zorgen maken over de mogelijke gevolgen van een strengere migratiepolitiek. Hoewel veel bedrijven bereid zijn om zich aan te passen door bijvoorbeeld automatisering en het werven van Nederlandse werknemers, overweegt een aanzienlijk deel ook om hun bedrijfsactiviteiten naar het buitenland te verplaatsen. Dit kan op de lange termijn negatieve gevolgen hebben voor de Nederlandse economie.

Gevolgen van inperking arbeidsmigratie

Bedrijven staan voor een aantal keuzes als de instroom van arbeidsmigranten wordt beperkt. Efficiëntie en het vinden van alternatieve oplossingen spelen hierbij een grote rol. De Nederlandse Innovatie Monitor heeft leidinggevenden van diverse bedrijven gevraagd hoe zij zouden reageren op een strenger migratiebeleid. De reacties geven een goed beeld van de mogelijke gevolgen voor de Nederlandse economie en arbeidsmarkt.

Strategieën bij beperking arbeidsmigratie

Een van de belangrijkste maatregelen die bedrijven overwegen, is het werven van Nederlandse werknemers. Bijna de helft van de ondervraagde bedrijven zou hierop inzetten als arbeidsmigratie wordt beperkt. Dit sluit aan bij de wens van de overheid om meer werkgelegenheid te creëren voor Nederlandse werknemers.

Daarnaast overweegt 35 procent van de bedrijven om processen te automatiseren of te robotiseren om efficiënter te kunnen werken. Dit zou het tekort aan arbeidskrachten kunnen compenseren. Vooral bedrijven die afhankelijk zijn van praktisch geschoolde arbeidsmigranten geven aan dat zij sterker inzetten op automatisering en robotisering.

Omscholing en afschaling

Omscholing van eigen personeel is een andere belangrijke strategie die bedrijven overwegen. Bijna drie op de tien bedrijven denkt dat het opleiden van bestaand personeel een oplossing kan zijn om het tekort aan arbeidskrachten op te vangen. Vooral bedrijven met een grote groep praktisch geschoolde medewerkers zien hier mogelijkheden.

Echter, niet alle bedrijven zien omscholing als een haalbare optie. Voor bedrijven die voornamelijk afhankelijk zijn van theoretisch opgeleide migranten, is dit vaak minder interessant. Deze bedrijven kijken eerder naar het verplaatsen van hun groeiplannen naar het buitenland. Ruim drie op de tien bedrijven die sterk afhankelijk zijn van hoger opgeleid personeel geven aan dat ze hun bedrijfsactiviteiten naar het buitenland zouden verplaatsen als de arbeidsmigratie beperkt wordt.

Afhankelijkheid van arbeidsmigranten

Het onderzoek wijst uit dat bedrijven die voornamelijk praktisch geschoolde migranten in dienst hebben, zich vooral zorgen maken over de continuïteit van hun bedrijfsvoering op de korte termijn. Zij vrezen dat ze zonder deze werknemers niet langer in staat zijn om hun productie draaiende te houden.

Aan de andere kant zien bedrijven die afhankelijk zijn van theoretisch opgeleide migranten vooral risico’s voor hun concurrentiepositie op de langere termijn. De mogelijkheid om hun bedrijfsactiviteiten naar het buitenland te verplaatsen, wordt door deze bedrijven vaker genoemd als oplossing om hun groei te kunnen voortzetten.

Economische impact op de lange termijn

De mogelijke inperking van arbeidsmigratie zou een aanzienlijke economische impact kunnen hebben op Nederland. Uit de gegevens van de Nederlandse Innovatie Monitor blijkt dat een kwart van de bedrijven aangeeft dat zij bij een rem op arbeidsmigratie voor groei naar het buitenland zullen kijken. Dit zou kunnen leiden tot een afname van de economische groei en een daling van de werkgelegenheid in Nederland.

Bedrijven die hun productie of bedrijfsactiviteiten naar het buitenland verplaatsen, doen dit vaak omdat zij daar betere groeimogelijkheden zien, vooral als de toegang tot buitenlandse arbeidskrachten in Nederland wordt beperkt. Dit zou op de lange termijn kunnen leiden tot een uitstroom van kennis en kapitaal naar andere landen, wat de concurrentiepositie van Nederland kan verzwakken.

Foto: Dick Schoof door Martijn Beekman, Rijksoverheid